Grupa społeczna (wg. Szczepańskiego) to pewna ilość osób (min. 3) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucje, posiadających wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.

Cechy grupy społecznej:

a) Organizacja wewnętrzna – może mieć formalny i nieformalny charakter. Jest to system instytucji, form kontroli i zachowań.
b) Wspólne wartości – materialny i niematerialny charakter.
c) Zasada odrębności
d) Poczucie wspólności. To kryterium ma charakter subiektywny – świadomość ?my”.
Inne cechy:
e) Trwałość – nawet wówczas, gdy członkowie są rozproszeni i nie wchodzą ze sobą w danym momencie w interakcje, to grupa nadal istnieje.
f) Zasada identyfikacji członków – zdawanie sobie sprawy z przynależności do grupy i swojej odrębności od innych grup.
g) Zasada rekrutacji nowych członków
h) Cele i zadania
i) Statusy i role
j) Mechanizmy kontroli zachowań

Kręgi społeczne:
Kręgi społeczne – zespoły osób stykające się stale i utrzymujące stałe styczności osobiste, lecz nie posiadające wyraźnej odrębności, ani wykształconej organizacji wewnętrznej. W mniejszym stopniu spełnia również funkcje kontrolne i regulacyjne.

Rodzaje kręgów:
- przyjacielskie
- koleżeńskie
- stycznościowe

Społeczności lub wspólnoty:
Są to zbiorowości terytorialne, w ramach których członkowie zaspokajają swoje potrzeby; co sprawia że mogą one być względnie samowystarczalne, nawet względnie wyizolowane.

Zbiorowości oparte na wspólnej kulturze:
Naród, lud, plemię.

Zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań:
Relacje w ich obrębie są silnie zabarwione emocjonalnie: zbiorowisko, tłum, audytorium
Pary i dwójki:
Taaak…

Podział grup społecznych:

Kryterium:

Wielkość i struktura:

a) Małe – składają się wyłącznie z członków i nie posiadają podgrup.
b) Duże – takie, które nie wchodzą już jako części składowe w skład jeszcze większych grup.

Typ więzi występujących w grupie:

a) Pierwotne – więź ma charakter osobisty i emocjonalnie zabarwiony.

b) Wtórne – więź wynika ze styczności rzeczowej i oparta jest na interesie.

Występowanie kontroli instytucjonalnej:

a) Formalne
b) Nieformalne

Pozycja zajmowana w społeczeństwie:
Klasy społeczne
Grupy tworzone w celu osiągania celów – grupy celowe:
Grupy celowe zorganizowane są planowo. Cechuje je więź sformalizowana – np. partie polityczne, przedsiębiorstwa ekonomiczne, zrzeszenia, stowarzyszenia.

a) Przymusowe – powoływane na mocy prawa i przymusu. np. szkoła lub armia.

b) Dobrowolne – mogą się rozwiązać decyzją większości członków. Innymi cechami grup celowych są: rozbudowana organizacja, uczestnictwo o charakterze kontraktowym, impersonalność (tendencja do załatwiania spraw służbowych niezależnie od osobistych postaw i uprzedzeń), pojawia się grupa dyrektorów i menedżerów, którzy monopolizują dostęp do informacji i często zaczynają działać w swoim własnym interesie – zjawisko odrywania się centralnego kierownictwa od grup członkowskich.

Imperatyw organizacyjny: tendencją w obrębie grup celowych jest dążenie do koncentracji, koordynacji i centralizacji, dążenie do specjalizacji i rozbudowy przepisów regulujących działanie. “Żelazne prawo oligarchii” – tendencja do monopolizacji. Grupami celowymi i ich funkcjonowaniem zajmuje się dziedzina badań zwana “socjologią organizacji”. Grupy celowe to inaczej organizacje.

Struktura Społeczna
i nierówności społeczne w ujęciu Piotra Sztompki
Struktura społeczne istnieje na każdym poziomie rzeczywistości społecznej.
Anthony Giddens:

(1) Struktura społeczna to organizacja stosunków społecznych -

(2) Uporządkowanie elementów społecznych;

(3) Spójne – mniej lub bardziej – regularności.

(4) Określony wzór działania (funkcjonowania);

(5) Głębokie, leżące u podstaw uwarunkowania,

(6) Właściwości systemu,

(7) Uporządkowanie elementów, które determinują zróżnicowanie i

(8) Relacje między grupami i jednostkami, które znajdują wyraz w ich zachowaniu.”

Życie społeczne – kategoria opisowa, empiryczne. Życie społeczne odnosi się do zjawisk obserwowalnych.
Struktura społeczna – kategoria idealna, opisowa, abstrakcyjna.
4 idee zawarte w w/w definicjach struktury społecznej:
1+2 – idea relacji: mówimy o zależnościach.
3+4 – idea regularności: mówimy o trwałości, powtarzalności.
5+6 – idea ukrytego wymiaru.
6+7 – idea determinizmu: struktura społeczna determinuje zjawiska empiryczne.

4 podstawowe wymiary str. społecznej – wymiar “makro”:

1. Normatywny – powiązana sieć norm, wartości i instytucji – “co być powinno”. Przekonania ludzi, które tłumaczą ich zachowania.

2. Idealny -powiązania idei, przekonań i wizji; świadomość społeczna.

3. Interakcyjny – wymiar organizacyjny. Typowa dla każdej zbiorowości sieć powiązań, działań i interakcji.

4. Interesy – wymiar szans życiowych; rozkład dostępu do dóbr uznawanych za pożądane.

(more…)

Przejawy ładu społecznego:
1. ograniczanie indywidualnej spontaniczności
2. komplementarność działań ludzkich
3. przewidywalność ludzkich zachowań
4. spójność norm wyznaczających porządek społeczny
5. ciągłość życia społecznego

Stanisław Ossowski - Koncepcje ładu społecznego:

Istnieją trzy podstawowe typy zachowania zbiorowego:

1. Członkowie zbiorowości zachowują się zgodnie z normami i wzorami utrwalanymi przez tradycję. Są to zachowania bezrefleksyjne.

2. Zachowania ludzi są rezultatem wzajemnego oddziaływania różnych ośrodków decyzji (jednostkowych i zbiorowych). Ma to miejsce w systemach wysoce zindywidualizowanych

3. Zachowania, którymi kieruje jeden ośrodek decyzyjny. Są to zachowania podporządkowane.
Trzem typom zachowań idealnych odpowiadają kolejno trzy koncepcje ładu społecznego:

1. Ład przedstawień zbiorowych – życie oparte jest na konformizmach, uregulowane przez tradycyjne zbiory charakterystyczne dla zbiorowości wiejskich i społeczeństw pierwotnych.

2. Ład policentryczny - równowaga społeczna osiągana jest automatycznie; w sposób automatyczny dopasowują się indywidualne obyczaje. Charakterystyczny dla leseferyzmu.

3. Ład monocentryczny - życie społeczne uregulowane jest przez centralne ośrodki decyzyjne; charakterystyczny dla biurokracji w której istnieje hierarchia stanowisk. Interferencja decyzji jest (teoretycznie) całkowicie wykluczona.

Bezinterferencyjny proces decyzyjny
Interferencja wielu ośrodków decyzji
Działania nieskoordynowane przez jeden wspólny ośrodek decyzyjny
- ład przedstawień zbiorowych
- ład policentryczny
Działania skoordynowane przez jeden wspólny ośrodek decyzyjny
- ład monocentryczny
- ład porozumień zbiorowych

Ład porozumień zbiorowych – współdziałanie zorganizowane.
Koncepcja Ossowskiego umożliwia rozważania nad powiązaniami politycznymi i ekonomicznymi oraz między życiem społecznym i politycznym.

Dezorganizacja:
Dezorganizacja może być opisywana w sposób obiektywny i subiektywny.
Obiektywny wymiar dezorganizacji (wymiar społeczny):

- przestępczość
- narkomania
- lekomania
- alkoholizm
- samobójstwa
- choroby psychiczne
- seksualne schorzenia dewiacyjne

Subiektywny wymiar dezorganizacji (wymiar psychologiczny):

Przekonania – np. bezsilności, gniewu, anomii, izolacji kulturowej i społecznej, samowyobcowania.
- odczucia
- oczekiwania

(more…)