👍 Socjologia Kultury Masowej

Określenie kultury masowej

Kultura masowa narodziła się jako produkt wtórny rewolucji przemysłowej wraz z industrializmem i urbanizacją. Pojęcie kultury masowej odnosi się do zjawisk współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł oraz do jednolitych form zabawowej, rozrywkowej działalności wielkich mas ludzkich.

Przedmiotem dotychczasowych badań nad Kulturą Masową są zjawiska intelektualnej, estetycznej i ludyczno-rekreacyjnej działalności ludzkiej związane z oddziaływaniem i treściami rozpowszechnianymi przez środki masowego przekazu. Poprzez środki masowego przekazu realizują się dwa kryteria charakteryzujące KM: kryterium ilości i standaryzacji. Kryteria te są ze sobą powiązane, gdyż masowe przekazywanie zakłada jednolitość, standaryzację przedmiotu.

Publiczność KM charakteryzuje się rozproszeniem przestrzennym; jest to publiczność pośrednia, kształtująca się w wyniku działania prasy, radia i telewizji, a nie w wyniku fizycznego zbliżenia. Realizacja kryteriów standaryzacji i ilości wymaga spełnienia zasadniczego warunku szybkiej komunikacji o szerokim zasięgu. Warunek ten spełniają zarówno techniczne środki komunikacji: kolej, samolot, samochód jak też urządzenia do komunikowania symbolicznego: druk , radio, tv. Symboliczne treści przekazywane współcześnie licznej i rozproszonej przestrzennie publiczności, muszą być odpowiednio zwielokrotnione. Odbywa się to na dwa sposoby: przez liczne odbitki i kopie oraz przez urządzenia techniczne umożliwiające odbiór tego samego dźwięku i obrazu w różnych miejscach. Społeczne warunki rozwoju KM:

• – zurbanizowanie społeczeństwa (dominacja wielkich ośrodków miejskich w życiu całego kraju). Uprzemysłowienie stanowi warunek ilościowego wzrostu społeczeństwa.
• – Rozwój techniki (Masowa produkcja)
• – Ukształtowanie się typu „masowego odbiorcy”, którego kwalifikacje są w pewnym zakresie standaryzowane (By drukować milionowy dziennik potrzeba milionów ludzi umiejących czytać)
• – Zapewnienie szerokim masom czasu wolnego od pracy, który można poświęcić na korzystanie z dóbr kultury symbolicznej.

W społeczeństwie masowym środki masowego komunikowania odgrywają zasadniczą rolę w procesie porozumienia , zespolenia i uniformizacji społeczeństwa.

Krytyka koncepcji masowego społeczeństwa

Rodzina nowoczesna stanowi istotny czynnik pośredniczący między jednostką a społeczeństwem jako całością. Treści przekazywane przez środki masowego komunikowania często docierają nie do osamotnionej jednostki, lecz do grupy rodzinnej pełniącej funkcję regulatora przy korzystaniu z telewizora czy radia. Podobną rolę spełnia inna mała grupa: grupa rówieśników o charakterze zabawowym. Normy i kryteria ocen przyjęte w tej grupie decydują często o aspiracjach i partycypacji kulturalnej ich uczestników, ich społeczno-politycznej postawie i reakcjach.

Małe grupy działają w dwie strony: z jednej strony selekcjonują wpływy z zewnątrz, a z drugiej formuje i reguluje reakcje wybiegające na zewnątrz. Do tych grup zaliczają się także grupy oparte na wspólnej pracy zawodowej. Istotnym czynnikiem powodującym grupowanie się ludzi jest sąsiedztwo. Tworzenie dobrowolnych stowarzyszeń społecznych i kulturalnych uważa się w wielkomiejskich społecznościach za właściwy środek przeciwdziałania atomizującym tendencjom życia miejskiego.

Potężne narzędzie unifikacji stanowią masowe środki komunikowania. Masom ludzkim zapewniają one jedność wzorów i norm społecznych , wspólność wiedzy i emocjonalnych przeżyć. Jednostkom zapewniają możność porozumienia się z szerszym środowiskiem , ułatwiają osobiste przystosowanie oraz identyfikację z grupą. Radio, prasa i film są istotnymi czynnikami kształtowania wyobrażeń zbiorowych tak waznych dla zapewnienia względnej jedności psychicznej każdego społeczeństwa.

Krytyka kultury masowej

Ortega y Gasset zarzuca KM propagowanie wyłącznie konsumpcyjnego stosunku do zdobyczy kulturowych. Manheim uważał, że KM spowoduje demokratyzację kultury polegającą na niegraniczonej dostępności i rozszerzeniu zakresu komunikowania wiedzy i artystycznych wartości. Demokratyzacja jako proces rozszerzania społecznych źródeł rekrutacji elit kulturotwórczych uznana została za zjawisko zasadniczo pozytywne. Jednak tą powszechną dostępność elit intelektualnych i ich liczebny rozrost uważał za potencjalną przyczynę obniżenia ich prestiżu, a z ich wielością i wzajemną konkurencją wiązał dezorientację co do wartości wśród szerokich kół odbiorców.

Mancheim uważał, że demokratyzacja kultury jest korzystna tylko pod warunkiem utrzymania wysokiego poziomu kultury, zwracał uwagę na objawy obniżenia tego poziomu, a winą za to obarczał organizatorów kultury. Zdaniem T.S. Elliot duch ludzki staje się coraz bardziej mechaniczny wskutek powszechnej technicyzacji i ujmowaniu wszystkich doniosłych zagadnień życiowych jako problemów technicznych.

Przedmiotem krytyki staje się też fakt, iż twórcy symbolicznych przekazów zajmują się głównie zaspokajaniem, a nie kształtowaniem gustów odbiorców. Producenci traktują publiczność środków masowego przekazu jako rynek , na który starają się wprowadzić własny towar w jak najszerszym zakresie licząc się jednocześnie z sytuacją konkurencji. Charakterystyczne dla KM dążenie do objęcia zasięgiem komunikowanych treści możliwie najliczniejszej rzeszy publiczności prowadzi do obniżenia poziomu tych treści (koncepcja najniższego wspólnego mianownika – jako wyznacznika poziomu kulturu masowej – dostosowanie poziomu utworu do poziomu odbiorcy o elementarnym wykształceniu). Dominują treści o charakterze ludycznym.

Takiej obróbce poddawane są utwory wartościowe i powoduje to ich dezindywidualizację, pozbawia ich cech oryginalności i spontaniczności. Dominuje styl, którego skuteczność została już wiele razy sprawdzona i jest gwarantem zysku. Zasada wspólnego mianownika eliminuje tematy kontrowersyjne, mogące zrazić część publiczności (polityczna poprawność ?). Propagowanie wątpliwych wartości (sex, drugs & N)

Homogenizacja kultury masowej a poziom kultury

Homogenizacja to (dosł.) ujednolicenie. Homogenizacja kultury masowej to rezultat włączenia do dziedziny tej kultury elementów wyższego poziomu kulturalnego i łączenia ich , mieszania lub zestawiania z elementami niższych poziomów. Homogenizacja wiąże się z zatarciem dystansu między elementami kultury różnych poziomów; a tym samym obala hierarchię wartości w dziedzinach w które wkracza.

Usprawiedliwienie kultury masowej

Socjologiczne analizy radiowych i telewizyjnych cyklów rodzinnych opowieści stwierdzają duży i społecznie konstruktywny wpływ tych dziedzin kultury masowej. Badacze przypisują im funkcje podobne do odziaływań baśni ludowej i średniowiecznego moralitetu.

Radiowe opery mydlane stają się dla odbiorców źródłem nauki moralnej, wiedzy o życiu i zasadach regulacji stosunków międzyludzkich; dostarczają wyjaśnienia elementarnych faktów współżycia i modelu kształtowania stosunków rodzinnych oraz towarzyskich. Kultura masowa jest odpowiedzią na realnie istniejącą potrzebę społeczną – potrzebę wyrwania się z kręgu alienacji życia codziennego i pracy.

Różne formy kultury masowej wypełniają czas wolny jako domenę odprężenia , uwolnienia od stanu napięcia , wypoczynku i uspokojenia. KM ma istotne znaczenie dla procesów socjalizacji, integracji społecznej, zaspokojenia psychicznych potrzeb odbiorców jako członków wielkiego społeczeństwa współczesnego oraz małych grup społecznych. KM bardzo często spełnia funkcje:

• 1. Informacyjne choć w niedostatecznym stopniu
• 2. Oświatowe
• 3. Rozrywkowe
• 4. Propagandowe