👍 Podmiotowość Cechy Typy
Pojęcie podmiotowości stało się modne w socjologii stosunkowo niedawno. Jest to związane ze zmianami systemowymi jakie zaszły w Polsce w ostatnich latach. Pojęciem podmiotowości posługują się te kierunki filozoficzne, które kładą nacisk na wolność, kreatywność, dezalienację. Podmiotowość to przeciwieństwo reifikacji – urzeczowienia. W psychologii pojęcie podmiotowości jest antytezą behawioryzmu. W naukach politycznych podmiotowość to przeciwieństwo manipulacji, ubezwłasnowolnienia itp. W politologii zaś jest to symbol samorządności, autonomii, swobody działania itp.
W socjologii podmiotowość to aktywny wpływ działań ludzkich na kształt struktury społecznej. Pierwszoplanową rolę przypisuje się działaniu. W socjologii mówimy o podmiotowości jednostek, ruchów społecznych, mas i klas społecznych. Każdy z tych podmiotów ma zdolność wywierania wpływu na otoczenie.
Podmiotowość społeczeństwa – podatność struktur społecznych na wpływy (elastyczność, reformowalność, plastyczność).
Przyjęcie teorii podmiotowości w socjologii wznosi trzy opozycje:
1. między czynnikami subiektywnymi, a obiektywnymi,
2. między mikro – a makrostrukturą,
3. między społeczeństwem, a jednostką,
Polskim socjologiem, który próbował określić zagadnienia dialektycznej teorii podmiotowości jest Piotr Sztompka.
Główne tezy dialektycznej teorii podmiotowości:
1. Działania i struktury wzajemnie na siebie wpływają.
2. Relacje działania struktury mają charakter:
Temporalny
Historyczny
Procesualny – oba aspekty nie występują jednocześnie, lecz w pewnej prawidłowej sekwencji. Najpierw działania warunkuje zastana struktura, następnie w toku interakcji reprodukujemy albo modyfikujemy strukturę, a następnie wytwarza się nowa struktura.
3. Aktywizm – tzn. aktywność ludzi ma znaczenie strukturotwórcze.
4. Podmiot działający ma charakter społeczny.
5. Żadne działanie nie dokonuje się w próżni, lecz w określonych, zastanych warunkach historycznych Tradycja chociaż może ograniczać, ale stwarza szansę dla kształtowania przyszłości.
6. Wielkie przekształcenia strukturalne dokonują się w sposób spontaniczny, żywiołowy; rzadko jest działem zamierzonym i świadomym.
7. Rosnąca podmiotowość jest kryterium postępu – wyemancypowanie się z uwarunkowań strukturalnych.
Słabości dialektycznej teorii podmiotowości (kwestie pominięte w koncepcji):
Nie mówi się o tym, że proces wytwarzania się struktur ma charakter konfliktowy. Centrum konfliktu przesuwa się z walki o władzę na walkę o zmianę reguł gry. Nie uwzględnia faktu istnienia nierówności ludzi pod względem podmiotowości, zdolności wywierania wpływu na kształt struktur. Nie rozważa się wzajemnych relacji między stawaniem się (procesem żywiołowym i strategicznym), a stanowieniem struktur (działalnością zamierzoną i formalną). Podmiotowość jednostkowa (ujęcie z grubsza psychologiczne – psychologia społeczna). Cechą jednostki jest podmiotowa aktywność (zależna od jednostki). Jednostki różnią się podmiotową aktywnością. Jest to aktywność skierowana przez sam podmiot. Ludzie myślą o sobie jako o podmiocie, ale różnią się poziomem tejże podmiotowości. Poczucie podmiotowości jest składnikiem tożsamości społecznej.
Podmiotowość Cechy Typy dotyczy:
a) sfery życia – praca, dom, sfera zawodowo – społeczna
b) zasięgu podmiotowości
c) poziomu wpływów
Ludzie różnią się poczuciem dążeniem do podmiotowości. Jest ono (dążenie) związane ze wzrostem autodeterminacji i jej poziomem. Nie jest zjawiskiem jednorodnym i wyróżnia się w jej obrębie dwa typy konfliktów:
Konflikt o charakterze wewnętrznym – wybór między podmiotowością i zależnością. Ludzie mogą jednak uciekać od podmiotowości, idąc w parze z potrzebą uzależniania się.
Konflikt o charakterze zewnętrznym – zderzenie podmiotowości występujących u różnych osób.
Ażeby uniknąć konfliktów, społeczeństwo samo podsuwa pewne regulacje.
Poczucie podmiotowości i dążenie do niej wiąże się z tożsamością w której wyróżniamy aspekty:
– Osobisty (siebie)
– Społeczny (społeczeństwo)
Tym aspektom tożsamości odpowiadają dwa typy poczynań i dążeń do podmiotowości:
1. jednostkowa podmiotowość – dotyczy aktywności podmiotowej jednostek, dążenie do wpływu na społeczeństwo
2. kolektywna – dotyczy aktywności grupy, poczucia, że „my jako grupa” możemy wpłynąć na losy otoczenia, na rzeczywistość.
– Ambicje narodów do panowania nad innymi
– Walka o władzę partii politycznych itp.
– Klany rodzinne, chcące wywierać wpływ na innych.
Grupy mogą różnić się od siebie :
Aspiracjami do podmiotowości – zależna od sytuacji historycznej.
Warunkami realizacji podmiotowości – problem poszanowania innych, reguły moralne itp.
Kategoria : Socjologia
Tagi : Aktywizm, Cechy, charakter społeczny, Grupy, Podmiotowość, Podmiotowość społeczeństwa Podmiotowość, podmiotowości, Rola, Teoria, Typy, typy poczynań
