WWW.SOCJOLOGIA.XMC.PL

Podstawową sferą zainteresowania socjologów jest działanie społeczne, jako zorientowane na innych ludzi – Max Weber (lata 20-te XX wieku).

Empatia – wczuwanie się w sytuacje drugiego człowieka – jest podstawową umiejętnością i zadaniem socjologa.

Typy interakcji:

1. Interakcje werbalne – typy:

Wymiana: (P. Blau; Emerson) polega na tym, że coś robimy dla kogoś z zamiarem otrzymania nagrody lub rewanżu (relacje typu pracownik – pracodawca).

Kooperacja : wspólne działania podejmowane po to, aby osiągnąć jakiś cel.
– spontaniczna – wynika z potrzeb sytuacji.
– tradycyjna – społeczeństwa przedindustrialne.
– kierowana – władza, planowanie, kontrola.
– kontraktowa – współpraca w specyficzny sposób; zakres obowiązków ściśle określony.

Konflikt: może mieć negatywne i pozytywne konsekwencje. Często wiąże się z przemocą.

Współzawodnictwo: w zasadzie jest tym samym co konflikt, ale sposób osiągania celów stron jest unormowany regułami (formalnymi bądź nieformalnymi).

2.Interakcje niewerbalne.
Jeżeli interakcje traktujemy jako oddziaływania między ludźmi, to ważny jest również kontekst interakcji (ten sam schemat interakcji może mieć inne znaczenie w innym kontekście sytuacyjnym). Patrz: E. Hall – proksemika
Elementy kontekstu interakcji:

1. umiejscowienie interakcji

2. środowisko społeczne, które zaangażowane jest w jakiś sposób w interakcję

3. działania jednostek dotyczące interakcji
Miejsce w którym odbywa się interakcja ma niebagatelny wpływ na znaczenie interakcji – Hall
Konteksty sytuacyjne warunkowane są kulturowo, a więc i kulturowo zróżnicowane.

Elementy interakcji:

Statusy i role są czynnikami porządkującymi schematy interakcyjne (skrypty), dlatego jesteśmy w stanie dość łatwo je przewidywać.

1. Statusy – są to społecznie zdefiniowane pozycje stratyfikacyjne, zajmowane przez ludzi. Są one niezależne od ludzi je zajmujących (to znaczy, że niezależnie od tego kto siedzi za biurkiem, postrzegamy go poprzez pryzmat jego statusu, nie zaś rzeczywistych zdolności itp. ). W tym samym czasie ludzie mogą zajmować kilka statusów, ale zawsze jest tak, że jakiś status jest tym dominującym.

Podział statusów:
– status przypisany: narzucony jest jednostce niezależnie od jej roli, wpływu (np. statusy rodzinne).
– status osiągany: zależny jest od działań jednostki.

2. Role społeczne – ożywiają i dynamizują statyczne statusy. Są to kulturowo określone reguły właściwego zachowania związane ze statusem – zbiory praw i obowiązków.
Dyrektor programowy
Prawa:
Obowiązki:
podejmowanie decyzji
otrzymywanie wynagrodzenia w odpowiednim czasie
wyposażenie warsztatu pracy
lojalność zespołu
działanie w interesie firmy
przestrzeganie planów działania i budżetu
lojalne traktowanie zespołu

3. Zespoły ról – wszystkie role związane z jednym statusem zachowania jednostki zależą od statusów osób z którym wchodzimy w interakcje.
Grupa społeczna, a role i statusy:
Grupa społeczna to zbiór osób, które mają wspólną tożsamość, poczucie jedności, wspólne cele i normy. Pojęcie grupy buduje się w opozycji do agregatu; jest ono ściśle zrelatywizowane do świadomości społecznej.
Członkowie grupy muszą stawiać sobie wymagania
Grupa istnieje niezależnie od innych interakcji społecznych w jakie wchodzimy.

Cechy budujące grupę:
– Trwałość
– Ustalone zasady identyfikacji członków
– Cele i zadania
– Statusy i role
– Kontrola zachowań członków
– Ustalone zasady rekrutacji członków
– Podziały grup społecznych:

[Czytaj Więcej …]

Kultura obejmuje wartości powszechnie uznawane przez członków grup; normy określające sposoby zachowań oraz dobra materialne, które ludzie wytwarzają.

Wartości:
Abstrakcyjne ideały

Normy:
Zasady, reguły według których ludzie postępują.

W języku potocznym kultura oznacza aktywność wyższego rzędu – np. malarstwo, sztuka itp.
W socjologii pojęcie kultury odnosimy do sposobu życia, stylu ubierania się, sposobów spędzania czasu wolnego, przeprowadzania uroczystości.  W zasadzie, gdybyśmy chcieli oddzielić kulturę od społeczeństwa, to możliwe jest to jedynie analitycznie. W rzeczywistości społeczeństwo i jego kultura stanowi jedną nierozerwalną całość.
Społeczeństwo to wzajemny układ stosunków, oddziaływań łączących ludzi w zbiorowości. Kultura nie może istnieć poza społeczeństwem, społeczeństwo nie może istnieć bez kultury. Kulturę trzeba relatywizować w stosunku do społeczeństwa. Określone społeczeństwa mają określone kultury.
Podziały etniczne sprzyjają tworzeniu się subkultur.

Kultura (łac. cultura agri – „uprawa ziemi”).
Cyceron: uprawianie filozofii jest kulturą.
Pojęcie kultury łączyło się zawsze z jakimś określeniem w dopełniaczu.
XVII – XVIII wiek – „kultura kontra cywilizacja”, czyli opanowanie przyrody przez człowieka, kultura uzyskuje miano samodzielności.
Puffendorf (XVII w) i Herder (XVIII w): dwa podejścia do kultury:

1.Podejście wartościująco – oceniające: podział na ludy kulturalne i niekulturalne.

2.Podejście opisowe – uniwersalistyczne:

Herder zakładał, że człowiek rodzi się dwa razy: jako twór natury i jako twór kultury.
Człowiek zdolny jest do tworzenia i przekazywania kultury. Herder widzi w przekazywaniu kultury źródło człowieczeństwa, zatem nie ma ludów kulturalnych i niekulturalnych.
To właśnie sprawia, że kultura może stać się przedmiotem refleksji.

XVIII wiek:
– – Historia kultury
Etnografia
– Etnologia ? antropologia kulturowa

Wykształca się podział na nauki nomotetyczne (uogólniające) i idiograficzne (opisowe).

Definicje kultury:

1. Opisowo – wyliczające – klasyczna postać definicji antropologicznej. Edward Taylor: „Kultura jest to złożona całość, która obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawo oraz inne zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.”

2. Historyczne – kładą one nacisk na tradycję, odwołują się do takich pojęć jak „dorobek”, „dziedziczenie”.

3. Normatywne – kładą nacisk na podporządkowanie normom jako podstawową własność zachowań kulturowych – wskazują na jedność stylu życia.

4. Psychologiczne – kładą nacisk na mechanizmy psychologiczne kształtowania kultury, podstawowy proces – proces uczenia się.

5. Strukturalistyczne – koncentrują się na całościowym charakterze kultur i wewnętrznej organizacji kultury.

6. Genetyczne – wyjaśniają pochodzenie kultury, jej genezę. Pokazują, że kultura jest rezultatem społecznego współżycia, a także pracy (Czarnowski). Kulturę przeciwstawia się naturze.
Obfitość definicji jest następstwem przyjęcia globalnego, antropologicznego podejścia do kultury.

Badając kulturę możemy akcentować:
– Trwałość sposobu życia
– Mechanizmy i sposoby przekazywania kultury.
– Wewnętrzne zależności między elementami kultury.
– Wielość ujęć kultury wynika z :
– Różnych założeń filozoficznych.
– Różnorodności celów badawczych.
– Pytając o istotę kultury wyróżniamy stanowiska:

1.Kultura jako rezultat internalizacji – czyli przyswajaniem sobie przez jednostkę pewnych wzorów, dyrektyw i wzorów zachowania. wg S. Ossowskiego istota kultury polega na internalizacjach dyspozycji doi reagowania w pewien uporządkowany sposób na korelaty kultury.  Korelat kultury to związek między elementem kultury bądź natury, a pewnym stanem emocjonalnego zaangażowania (wytwór ? postawa).
Dziedzictwo – polega na przekazywaniu dyspozycji do reagowania w określony sposób.

2.Kultura to normy, reguły i wartości – analitycznie oddzielone od zachowań (potrzeby wrodzone i potrzeby nabyte)
Decyzje o zaspokajaniu naszych potrzeb są zdeterminowane przez wartości, które chcemy osiągnąć.
Grupy różnią się systemami wartości i ich hierarchią. Zachowania ludzkie ograniczane są przez obowiązujące normy, a jednocześnie przez obowiązujące cele. Postępowanie ludzkie jest niekiedy sformalizowane i ujednolicone.

3.Kultura to przedmioty i wytwory. – S. Czarnowski: „Kultura to całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego wspólny szeregowi grup i z racji swej obiektywności, ustalony i zdolny rozszerzać się przestrzennie”.
elementami kultury mogą być jedynie fakty materialne. Nie wszystko co wytworzyliśmy może stać się elementem kultury, bo czasem nie wchodzi to do kultury na trwałe – dzieło musi być przekazywane między grupami i pokoleniami. Element kultury musi być stworzony na bazie dotychczasowego dorobku; stan kultury w danym momencie warunkuje wejście do niej nowego odkrycia.

Drugie i trzecie stanowisko przyjmują tezę o autonomii kultury – nie musimy odwoływać się do podłoża społecznego, by wyjaśnić procesy kulturalne.

Dzisiaj socjologia obejmuje dwa typy zjawisk:
– zachowania ludzkie
– przedmioty stanowiące wytwór tych zachowań.

Antonina Kłoskowska:
„Kultura jest to względnie zintegrowana całość obejmująca zachowania ludzi przebiegające wedle wspólnych dla społeczności wzorów, wykształconych i przekształconych w toku interakcji oraz zawierająca wytwory tych zachowań.”
Kultura jest ujęta została w tej definicji całościowo, ukazuje sposób życia; jest definicją antropologiczną.

Pojęcie kultury w węższym rozumieniu:
Można ograniczyć się jedynie do analizy zachowań ludzkich:

1. Zachowania bezpośrednie – czynności zewnętrzne, które podlegają jedynej i oczywistej interpretacji; wykorzystanie oczywistych zachowań przynosi oczywiste skutki. Są one związane z zaspokajaniem potrzeb.

2. Zachowania symboliczne – są to zachowania znaczące, oparte na symbolach. Są to zachowania semiotyczne.
Każdej sytuacji bezpośredniej można nadać znaczenie symboliczne. Przy rozróżnianiu zachowań bezpośrednich i symbolicznych musimy znać motywację człowieka.

Zachowania symboliczne wymagają podwójnej interpretacji – związek oddziaływań ze skutkami nie jest oczywisty.
Stosunek czynności bezpośrednich i symbolicznych do kultury nie jest jednakowy. Nie wszystkie zachowania bezpośrednie przebiegają według określonych wzorców. Wszystkie czynności symboliczne mają wartość kulturową.
Implikuje to zatem pewien podział. Kulturę dzielimy na:
– Kulturę bezpośrednią
– Kulturę symboliczną

Mają one różne funkcje z punktu widzenia zaspokajania bezpośrednich potrzeb człowieka.
Kultura symboliczna:

1. Operuje znakami.

2. Nie ma wyraźnych odniesień instrumentalnych. Analizując kulturę symboliczną badamy związek kultury ze społeczeństwem. N p O O kształcie kultury symbolicznej decyduje kształt społeczeństwa. Wraz ze zmianą podłoża społecznego następuje zmiana kultury – ramy kultury symbolicznej są zmienne.
Zmiany ram (podłoża) kultury można ujmować:
– w ujęciu diachronicznym – historycznym; w czasie.
– w ujęciu synchronicznym – przekrojowym; czas nie istnieje.

[Czytaj Więcej …]

Pojęcie podmiotowości stało się modne w socjologii stosunkowo niedawno. Jest to związane ze zmianami systemowymi jakie zaszły w Polsce w ostatnich latach. Pojęciem podmiotowości posługują się te kierunki filozoficzne, które kładą nacisk na wolność, kreatywność, dezalienację. Podmiotowość to przeciwieństwo reifikacji – urzeczowienia. W psychologii pojęcie podmiotowości jest antytezą behawioryzmu. W naukach politycznych podmiotowość to przeciwieństwo manipulacji, ubezwłasnowolnienia itp. W politologii zaś jest to symbol samorządności, autonomii, swobody działania itp.
W socjologii podmiotowość to aktywny wpływ działań ludzkich na kształt struktury społecznej. Pierwszoplanową rolę przypisuje się działaniu. W socjologii mówimy o podmiotowości jednostek, ruchów społecznych, mas i klas społecznych. Każdy z tych podmiotów ma zdolność wywierania wpływu na otoczenie.

Podmiotowość społeczeństwa – podatność struktur społecznych na wpływy (elastyczność, reformowalność, plastyczność).
Przyjęcie teorii podmiotowości w socjologii wznosi trzy opozycje:

1. między czynnikami subiektywnymi, a obiektywnymi,

2. między mikro – a makrostrukturą,

3. między społeczeństwem, a jednostką,

Polskim socjologiem, który próbował określić zagadnienia dialektycznej teorii podmiotowości jest Piotr Sztompka.
Główne tezy dialektycznej teorii podmiotowości:

1. Działania i struktury wzajemnie na siebie wpływają.

2. Relacje działania struktury mają charakter:
Temporalny

[Czytaj Więcej …]

Tożsamość społeczna – to sposób doświadczania siebie przez aktora społecznego. Jest to układ autodefinicji tegoż aktora; zbiór wyobrażeń, sądów, przekonań, które jednostka konstruuje wokół siebie. Poliformizm zjawiska, tzn. jednostka myśli o sobie na tysiące sposobów – „ja” może oznaczać wiele rzeczy. Pojęcie tożsamości w mowie potocznej jest inaczej definiowane.

Jakie cechy składają się na tożsamość?
Aspekt dynamiczny tożsamości – Pojęcie tożsamości wskazuje na kontynuowanie w czasie pewnych cech osobowości. Mimo zmian jednostka pozostaje cały czas tym samym. Aspekt ten widać szczególnie silnie u Eriksona – „identyczność jaźni” jako trwałość pozostawania tym samym.

Aspekt strukturalny tożsamości – bycie kimś może być pojmowane jako identyfikacja, oraz jako identyzacja (ujednostkowienie – traktujemy siebie jako byt niepowtarzalny i jednostkowy). Tożsamość jest rezultatem przyjęcia pewnych cech od innych.

W wyniku identyfikacji ? powstaje tożsamość społeczna, czyli opis siebie w kategoriach społecznych.
W wyniku identyzacji ? powstaje koncepcja siebie, efekt refleksji jednostki, osobistych doświadczeń, definiowanie siebie w kategoriach ról społecznych.
– Identyfikacja – „my” – „nie my”
– Identyzacja – „ja” – „nie ja”

Ralph Turner wyróżnił:
Obraz siebie – fotografia postrzeżeniowa. Wizerunek własnej osoby w pewnym momencie.
Koncepcję siebie – zmienia się powoli i występuje w niej dążenie do spójności.
Seria obrazów siebie składa się w dłuższej perspektywie na koncepcję siebie. Mamy zatem jaźń sytuacyjną – postrzeganie siebie w danym momencie i jaźń biograficzną – względnie trwały i niezmienny zespół przeświadczeń i opinii jednostki o samej sobie.

Metody badania tożsamości jednostki:
Test dwudziestu stwierdzeń (TST – Twenty Statements Test). Technika ta polega na tym, że respondent ma dać 20 numerowanych odpowiedzi na pytanie „kim się jest”. Istotne są dla badań psychiatrycznych (np. zaburzenia tożsamości) i jako metoda badania stopnia adaptacji (np. mniejszości etnicznych).
Istnieją różne sposoby analizowania treści kwestionariuszy TST:

Schemat Gordona – osiem kategorii opisywania samych siebie:

1.Charakterystyki przypisane – płeć, wiek, narodowość itp.

2.Role i przynależności społeczne – pokrewieństwo, otoczenie rówieśnicze, funkcje pełnione, role zawodowe.

3.Identyfikacje abstrakcyjne – przekonania światopoglądowe, rozbudowania definicji roli.

4.Zainteresowania i czynności z nimi związane.

5.Odniesienie do materialnego posiadania

6.Cztery całościowe oceny jaźni:
– Moralna wartość
– Poczucie samodeterminacji
– Poczucie kompetencji
– Poczucie integracji

7.Charakterystyki personalne:
– Styl
– Życie psychiczne

8.właściwości genetyczne zewnętrzne
– oceny innych
– odniesienia sytuacyjne („inni uważają mnie za…” itp.)

[Czytaj Więcej …]