WWW.SOCJOLOGIA.XMC.PL

Kohlberg: Stadia rozwoju moralnego

1) stadium prekonwencjonalne – jest zawężone do systemu kar i nagród. Odniesieniem są indywidualne konsekwencje.

2) stadium konwencjonalne – dziecko odróżnia normy prawne od moralnych. Wybiera to, co korzystne dla wszystkich.

3) stadium postkonwencjonalne – rozwija się poczucie względności; Prawo ocenia pod kątem zgodności z normami moralnymi. Najwyższą moralną wartością staje się ludzkie życie Można przytoczyć tutaj przykład dziecka, które musiało dokonać prostych ocen wartościujących postępek człowieka, który ukradł lekarstwo dla swej chorej żony. W stadium konwencjonalnym dziecko wie jedynie „że nie wolno kraść”, później potrafi już sobie zrelatywizować konsekwencje i wartości. Wzajemne relacje między społeczeństwem a jednostką są sprzężeniem zwrotnym, określony typ społeczeństwa wytwarza określone osobowości, które z kolei wpływają na funkcjonowanie społeczeństwa.
Osobowością zajmują się dwie dyscypliny:

1) Psychologia osobowości – geneza, typologia, istota osobowości.
2) Psychologia społeczna – rozpatruje wpływ socjalizacji na rozwój osobowości.

Osobowość jest ujmowana w trzech wymiarach:
Metafizycznym: ujęcie idealistyczne duszy; dusza to osoba.
Normatywnym: osobowość jest wzorem, ogółem cech pożądanych.
Empirycznym: fizyczne, psychiczne cechy tworzące swoistą całość, zróżnicowaną indywidualnie pod względem funkcji i struktury. Wzajemne relacje między osobowością, a społeczeństwem.
Jednostka Społeczeństwo
Osobowość Zbiorowość

1) Zależności statystyczne – osobowość modalna = osobowość podstawowa (R. Linton) – w pewnych grupach ze szczególną częstotliwością występują określone zespoły cech.

2) Zależności genetyczne – poszukuje się genezy osobowości w określonych zbiorowościach. Osobowość jest wytworem grupowych doświadczeń.

3) Zależności funkcjonalne – poszukuje się przyczyn adaptacji społecznej, bądź też jej braku w osobowości społecznej.

4) Zależności strukturalne – na podstawie analizy kultury, można wnioskować o konfiguracjach cech osobowości.

5) Zależności relacyjne – istnieje dynamika relacji między jednostką a społeczeństwem, osobowość nie jest tylko przymiotem, ale także podmiotem.

W socjologii wyróżnia się trzy zasadnicze ujęcia osobowości:

1. Kulturalistyczna teoria osobowości – typ osobowości zdeterminowany jest kulturowo. Osobowość jest aspektem subiektywnym kultury. Kultura jest subiektywnym aspektem osobowości. Teoria kulturalistyczna studiuje zależności strukturalne. (R.Benedict i M.Mead)

2. Strukturalno – funkcjonalna teoria osobowości – typ osobowości uwarunkowany jest strukturą społeczną. Jest to najczęściej ujęcia makrosystemowe. System tworzy osobowość, osobowość reprodukuje system: zależności statystyczne, genetyczne, funkcjonalne.

3. Interakcyjna teoria osobowości – bada uwarunkowania mikrosystemowe osobowości – powstanie, rozwój i zmiana osobowości w zależności od interakcji społecznej.
Typologie osobowości – trzy orientacje
Biologiczne – pochodzenie biologiczne osobowości.
biospołeczne
socjologiczne – społeczne pochodzenie osób.

Podział ten jest wyznaczony tym, czy bardziej uznajemy determinizm biologiczny, czy społeczny.

[Czytaj Więcej …]

Cztery stadia rozwoju poznawczego Jeana Piageta. Na podstawie obse­rwacji swych małych dzieci Piaget wyodrębnił cztery kolejne stadia rozwoju poznawczego: sensomotoryczne, myślenia przedoperacyjnego, operacji konkretnych i ope­racji formalnych. Przyjmuje się, że dzieci przedstawiają sobie świat, rozumieją go i reagują nań inaczej niż

Stadium 1 : Okres sensomotoryczny (0 – 2 lata). Najpierw pojawiają się proste, automatyczne odruchy i reakcje. Mają one ograniczony czas trwania i wydaje się, że ich konse­kwencje nie mają na nie wpływu. W miarę jak niemowlę staje się starsze, reakcje te zostają zorganizowane i skonso­lidowane we wzorce, które wyraźniej oddziałują na otocze­nie-są one powtarzane, ponieważ mają konsekwencje, które są dostrzegalne i przypuszczalnie pożądane (to zaś, jak wiemy, stanowi podstawę warunkowania sprawczego). Piaget podaje na przykład, że jego córeczka Lucienne mając trzy miesiące trzęsła raz po raz swym łóżeczkiem, najwi­doczniej dlatego, że ruch ten powodował chwianie się wiszących lalek.
Pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia wyłączne powtarzanie wzorców reakcji przekształca się w ich zmienianie. Bierne, skoncentrowane na sobie niemowlę staje się aktyw­nym poszukiwaczem wiedzy, badaczem-odkrywcą. W tym okresie wytwarzanych jest wiele nowych schematów, przy czym koordynowane są schematy dla różnych zmysłów, stanowiące reakcję na różne nowe sytuacje. W tym pierwszym stadium rozwoju poznawczego naj­ważniejszymi i najgłębszymi zmianami są te, które łącznie generują poczucie własnej tożsamości, skuteczności dzia­łań i przyczynowości zjawisk.

Oddzielanie pojęcia własnego ja od obiektów zewnętrz­nych wymaga wytworzenia pojęcia rzeczywistości zewnętrznej, składającej się z istniejących w przestrzeni przedmiotów – innych niż ja. Początkowo dziecko uważa przed­mioty za stałe części pola percepcyjnego, w którym po raz pierwszy zostały spostrzeżone. Oddzielenie figury od tła jest ważną strukturą poznawczą, która stanowi podstawę ukształtowania poczucia własnego ja (jako czegoś odręb­nego od wszystkiego, co mną nie jest). Córka Piageta, ­Jacqueline, mając 10 miesięcy obserwowała, jak ojciec dwukrotnie ukrywał pajacyka po jej lewej stronie i z łatwością odnajdywała go. Jednakże po zaobserwowaniu, jak schował go po jej prawej stronie, próbowała znaleźć go znowu w starym miejscu po lewej stronie. Później nauczyła się rozróżniać także kontekstowe odmiany. Dzieci poznają swoje możliwości, uczą się, jak wpływać na ludzi i przedmioty, jak ich zamiary i potrzeby realizują się dzięki ich reakcjom powodującym określone konse­kwencje. To niejasne poczucie skuteczności swych działań (osobistej kompetencji, zdolności, własnej wartości) jest może najważniejszym rodzajem wiedzy, jaki kiedykolwiek uzyskujemy. To właśnie dzięki niemu, mimo wielu niepo­wodzeń, frustracji i rozczarowań, możemy nadal funkcjo­nować i od nowa podejmować działanie. Wielkie znaczenie w tym pierwszym stadium poznaw­czym ma początek myślenia przyczynowego.

Dla utrzymania się przy życiu niezbędne jest nauczenie się, że zdarzenia są związane ze sobą tak, iż jedne z nich wpływają na występowanie bądź niewystępowanie innych. Dzieci muszą nauczyć się wnioskować o prawdopodobnych przy­czynach na podstawie obserwowanych skutków i przewi­dywać skutki, gdy znają przypuszczalne przyczyny. Wymaga to przyjęcia założenia przyczynowości fizycznej: ; zdarzenia poprzedzające mogą być przyczynami innych zdarzeń tylko wtedy, jeśli istnieje między nimi jakiś bezpośredni związek. Idea ta musi zająć miejsce bardziej „pry­mitywnego” przekonania, zwanego fenomenalizmem, zgodnie z którym następujące po sobie zdarzenia mogą być związane przyczynowo nawet wtedy, jeśli zachodzą w różnych miejscach, bez żadnego bezpośredniego kontaktu. Dzieci muszą nauczyć się, że istnieje psychologiczny związek przyczynowy między ich zamiarami a działaniami – muszą jednak odrzucić przekonanie, że ich pragnienia spowodują wystąpienie zdarzeń zewnętrznych, bez ko­nieczności działań z ich strony.

Stadium 2 : Myślenie przedoperacyjne (2 – 7 lat). Głównym osiągnięciem w tym okresie jest rozwój zdolności wewnęt­rznego przedstawiania świata zewnętrznego za pomocą symboli, które zaczynają reprezentować przedmioty. Ta funkcja symbolizacyjna umożliwia dziecku przedstawianie sobie nie tylko zdarzeń zachodzących w otoczeniu obecnie, lecz także zdarzeń przeszłych i przyszłych. Użycie symboli pomaga dziecku uwolnić się od sztywnych ram operacji konkretnych, ograniczonych do „tu i teraz”, ułatwia mu manipulowanie oraz rozwijanie najbardziej różnorodnych strategii prowadzących do osiągnięcia tego samego celu. Na rozwój poznawczy dziecka w stadium przedoperacyj­nym oddziałują dwa ograniczenia, a mianowicie:

l. Rozumowanie transdukcyjne: ten typ rozumowania polega na tym, że dziecko „rozumuje przez podobieńs­two” – porównując poszczególne przypadki, podobne pod pewnym względem, dochodzi do wniosku, że są one podobne pod wszelkimi względami. Myślenie transduk­cyjne przebiega od szczegółu do szczegółu, w odróżnieniu od myślenia dedukcyjnego, kiedy to z ogólnych twierdzeń wynikają w konieczny sposób szczegółowe wnioski, jak też myślenia indukcyjnego – gdy od obserwacji poszczegól­nych, pojedynczych przypadków przechodzi się do uogól­nień.

2. Egocentryzm: niemożność wyobrażenia sobie świata z perspektywy innej niż własna oraz niezdolność do uświa­domienia sobie, że własna perspektywa jest tylko jedną z wielu możliwych, nosi nazwę egocentryzmu. Brak ten prowadzi do wielu nieporozumień w komunikowaniu się i w znacznym stopniu ogranicza zakres wiedzy, jaką może uzyskać dziecko.
Pomysłowe badania, przeprowadzone niedawno przez Johna Flavella i jego studentów (1974) z University of Minnesota, pokazują w jaki sposób egocentryzm wpływa na wnioski dziecka dotyczące tego, co spostrzegają inni ludzie. W zadaniu, jakie dawano dzieciom, posłużono się bia­łym nieprzezroczystym kartonem o wymiarach około 20 cm x 25 cm; na jednej stronie tego kartonu znajdował się obrazek przedstawiający psa, a na drugiej – kota. Gdy dziecko obejrzało już karton z obu stron, eksperymentator ustawiał go pionowo między sobą a dzieckiem i zadawał dziecku dwa pytania: „Co ty widzisz” i „Co ja widzę?”. Wszystkie trzylatki potrafiły przyjąć czyjś punkt widzenia, wywnioskować, na co patrzy druga osoba – na coś innego niż to, co one widzą. Jednakże tylko mniej więcej połowa dwulatków potrafiła przełamać swoje egocentryczne nasta­wienie, które powodowało wytworzenie się u nich przeko­nania, że inni muszą widzieć to samo, co i one. Jest to tak, jak gdyby egocentryczne dziecko modyfikowało słynne stwierdzenie Descartesa na: „Widzę i myślę, więc ty widzisz i jesteś”.

[Czytaj Więcej …]

Według psychoanali­tycznej teorii Freuda, rozwój osobowości w dzieciństwie dzieli się na stadia psychoseksualne. W każdym ze stadiów dominują instynktowne, nie wyuczone popędy biologicz­ne, które mają charakter hedonistyczny (poszukiwanie przyjemności). Podczas każdego z tych kolejnych okresów satysfakcji zmysłowej dostarcza stymulacja innych eroge­nicznych stref ciała – ust, odbytu oraz genitaliów. Te szeroko pojęte siły seksualne określa się terminem libido, obejmują zaś one ogół satysfakcji, jakiej jednostka doznaje w związku ze stymulacją ciała. W każdym ze stadiów rozwoju różny poziom zaspokojenia czy frustracji popę­dów składających się na libido (libidinal drives) dostarcza okazji dla konfliktu intrapsychicznego. Nadmiar czy to gratyfikacji, czy to frustracji w jednym ze stadiów uniemoż­liwia normalne przejście do następnego i mówi się, że prowadzi do fiksacji na tym stadium. Fiksacje takie wpływają zatem na charakter przyszłych interakcji danego człowieka z jego otoczeniem. Przyjmuje się zatem, że fiksacja analna prowadzi do ukształtowania się charakteru obsesyjno-kompulsywnego, z takimi cechami, jak skąps­two, schludność, upór, a fiksacja oralna ma być determi­nantem narkomanii, kompulsywnego jedzenia, jak również skłonności do sarkazmu i gadatliwości.

Najbardziej pierwotnym stadium rozwoju psychosek­sualnego jest stadium oralne, w którym rejon ust jest nie tylko związany z karmieniem, lecz jest równocześnie zasadniczym źródłem stymulacji oraz kontaktu z otocze­niem. Nie ulega wątpliwości, że niemowlęta i małe dzieci spędzają znaczną część czasu na czynnościach ssania nie mających charakteru pokarmowego (takich, jak ssanie kciuka czy palca u nogi).

[Czytaj Więcej …]

Na osobowość jednostki składają się trzy rodzaje elementów:
1) Elementy biogenne – przekazywane dziedzicznie wyposażenie biologiczne.
2) Elementy psychogenne – przekazywane dziedzicznie wyposażenie psychiczne. Są one plastyczne i mają skłonność do modyfikacji (w procesie socjalizacji) : pamięć, inteligencja, wola, wyobraźnia, temperament, spostrzegawczość itp.
3) Elementy socjogenne – są nabywane w procesie socjalizacji, przekazywane są przez osoby biorące udział w tej socjalizacji w charakterze „znaczących innych”. Elementy socjogenne (J. Szczepański wg. Floriana Znanieckiego)
1. Kulturowy ideał osobowości
2. Role społeczne spełniane w grupach społecznych
3. Jaźń subiektywna – wyobrażenie o własnej osobie wytworzone pod wpływem innych ludzi.
4. Jaźń odzwierciedlona – zespół wyobrażeń o sobie „odczytanych” z wyobrażeń innych ludzi o nas samych.

Elementy biogenne
– Pewne elementy naszej konstrukcji biologicznej są determinantami naszej osobowości:
– Pionowa postawa
– Chwytliwe ręce
– Wzrok skierowany naprzód, umożliwiający trójwymiarowe widzenie
– Duży mózg i rozbudowany system nerwowy
Złożony mechanizm głosowy
– Długa zależność dzieci od rodziców
– Plastyczność wrodzonych potrzeb (brak instynktów)
– Trwałość popędu seksualnego
-n Płeć, wiek, rasa (zakłada determinizm)

Elementy psychogenne
Stopień dziedziczności współczynnika IQ jest dość wysoki, występuje tutaj jednak zjawisko regresji do średniej. W miarę wzrostu poziomu kultury, zmniejsza się udział roli IQ wrodzonego, a wzrasta rola nabytego.
Elementy psychogenne są bardzo plastyczne

Elementy socjogenne
Kulturowy ideał osobowości jako ideał wychowawczy, służący jako wzór do naśladowania, przekazywany młodzieży w instytucjach wychowawczych – szkołach, rodzinie, grupach rówieśniczych: np. grecki model człowieka doskonałego, wszechstronnie rozwiniętego, w zharmonizowanej doskonałości cech fizycznych, umysłowych i moralnych. Ideał osobowości rycerskiej w średniowieczu, czy ideał świętego lub ascety. Kapitalizm pod wpływem etyki protestanckiej wytworzył ideał osobowości przedsiębiorczego, pracowitego i oszczędnego kapitalisty.

Stanisław Ossowski dokonał podziału wartości na:
– Wartości uznawane, te które uznajemy za ważne; są one słuszne w sensie obiektywnym.
– Wartości odczuwane, te które są subiektywne, emocjonalne, według których się kierujemy.
Inne:
– Wartości propagowane
– Wartości akceptowane
– Wartości zinternalizowane
– Wartości realizowane

Kulturowy ideał osobowości zależny jest zatem od dwóch czynników: formacji społecznej i różnych środowisk. To co jest ideałem w jednej formacji, bądź kulturze, nie jest tym samym w innej. Ideał kulturowy osobowości zostaje zinternalizowany w okresie dojrzewania, kiedy dorastający człowiek zaczyna szukać ideałów do naśladowania. Ideał kulturowy jest więc modelem, według którego powinien kształtować swoje zachowania; jest ucieleśnieniem pożądanych cech, wysoko cenionych w grupie. Realizowanie tego ideału, starannie zmierzające w kierunku zbliżenia się do niego, ściąga na jednostkę pozytywną ocenę i różne nagrody. Zachowanie rozbieżne z ideałem kulturowym osobowości spotyka się z negatywnymi sankcjami

Role społeczne – w każdej grupie, kręgu czy zbiorowości społecznej istnieją pewne pozycje, czy stanowiska, które zajmowane przez różnych ludzi, wymagają od nich określonych, ustalonych (kulturowo) sposobów zachowania się.
Rola = status + miejsce. Rola zatem, to (względnie) stały i wewnętrznie spójny system zachowań, będących reakcjami na zachowania innych osób, przebiegających według mniej lub więcej wyraźnie ustalonego wzoru. Niektóre role są zupełnie sformalizowane i ujęte w ścisłe przepisy. Z każdą rolą społeczną wiążą się określone prawa i obowiązki. Prawa polegają na tym, że człowiek grający daną rolę może oczekiwać od innych okazywania wobec niego ustalonych sposobów postępowania. Obowiązki są zespołem zachowań oczekiwanych od niego.

[Czytaj Więcej …]