WWW.SOCJOLOGIA.XMC.PL

Socjologia to nauka o zależnościach społecznych. Przedmiotem jej zainteresowania są zjawiska tworzenia się różnych form życia zbiorowego, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające z wzajemnego oddziaływania: ich siły skupiające i rozbijające zbiorowości oraz zmiany w nich zachodzące. Z makrospołecznego punktu widzenia to nauka o prawach rozwoju i prawach struktury. Prawa struktury zasady przejścia między różnymi typami społeczeństw, ich elementy składowe i wzajemne powiązania między ich elementami.

Elementy składowe społeczeństwa:
– warstwy
– klasy (chłopstwo, inteligencja)
– kategorie społeczno – zawodowe

Rozwój społeczny – różnicowanie się (coraz większe) podłoża społecznego. Człowiek może jednocześnie należeć do wielu grup społecznych.

Socjologia potoczna, a naukowa

Socjologia potoczna

– Jednostkowa wiedza i doświadczenie
– Nieweryfikowalna
– Intuicyjna
– Stereotypowa (łatwe recepty)
– Socjologia naukowa

Oparta na badaniach
– Weryfikowalna
– Przyjęta w ramach dyscypliny
– krytyczna

Pytania socjologii:

1. pytania o fakty (faktografia)
2. pytania porównawcze
3. pytania historyczne
4. pytania teoretyczne – próba interpretacji faktów, hipotetyczne wyjaśnianie rzeczywistości.

Style uprawiania socjologii – człowiek w rzeczywistości społecznej
Wyróżniamy dwa rodzaje elementów zachowań ludzkich:
zamierzone – np. szkoła; celem jest nauka i wychowanie. Szkoła spełnia również rolę czynnika opóźniającego wchodzenie młodzieży na rynek pracy.
niezamierzone – powielanie nierówności społecznych.
Większość zdarzeń społecznych dokonuje się wskutek niezamierzonych działań człowieka. Socjologia zatem musi zwracać uwagę na przypadkowe, niezamierzone konsekwencje tych działań.
Statyka i dynamika społeczna:
Statyka społeczna – to inaczej reprodukcja społeczna, czyli trwanie społeczeństwa w czasie.
Dynamika społeczna – to społeczna transformacja, czyli zmiany społeczeństwa w czasie.

Refleksja socjologiczna zmierza do oddzielenia opinii ludzi od rzeczywistości – opinie mogą być adekwatne, ale mogą być również fałszywe. Relacja między opiniami, a rzeczywistością jest niezwykle złożona; np. ideologia może stać się opinią, a ta następnie rzeczywistością.
Struktura, a działanie

System działań i oddziaływań składa się na system społeczny. Są one ustrukturalizowane. Strukturalizacja to regularności życia społecznego. Struktury są odwzorowaniem systemu społecznego.

Wyobraźnia socjologiczna
Dużą rolę odgrywa tutaj znaczenie wyobraźni socjologicznej. Rozwijanie tej wyobraźni to odwoływanie się do wymiaru: antropologicznego – pozwala on widzieć zróżnicowanie form życia społecznego w różnych miejscach. historycznego – widzimy różnicę między „dziś”, a przeszłością.

Czy socjologia jest nauką?
Socjologia zalicza się do nauk społecznych. Czym zatem jest nauka? Nauka to refleksja, która stosuje metody naukowe, odwołuje się do teorii, logicznie ocenia argumenty. Celem jest stawianie hipotez i ich weryfikacja. Czy jest to dyscyplina podobna do nauk przyrodniczych? Czy socjologia jest w stanie osiągnąć taką precyzję, jaką oferują nauki fizyczne?

Elementy

a) Cele i zadania ( gospodarcze i społeczne ) zakladu pracy
b) Ludzie i środki za pomocą których realizują te cele
c) Pozycje i cechy społeczno – zawodowe
d) Organizacja społeczna , która dynamizuje system spol. Zakl. Pracy wrz z jego element.
e) Właściwa sobie struktura wartości
f) Zdolność adaptacyjna do środowiska

Jakie Funkcje Realizuje Zakład Pracy Jako System Społeczny ?

KAŻDY SYST. SPOL. PELNI SWOISTE WLASNE FUNKCJE , KTÓRE JEDNAK NIE MOGĄ PRZESZKADZAĆ W PEŁNIENIU FUNKCJI PRZEZ POSZCZEGÓLNE JEGO ELEMENTY. MOŻNA WYROZNIC CO NAJMNIEJ 3 ZASADNICZE FUNKCJE SYST. SPOLECZNYCH :

a) Integracyjna – wyraża się w akceptacji określonych wartości w systemie które zbliżają ludzi do siebie, tworzą podsystemy powstawania instytucji, organizacji różnych zbiorowości społecznych.
b) Inspiracyjna – podkreśla, że uznane przez ludzi wartości powodują skłonności do określonych sposobów myślenia, postaw i zachowań
c) Zabezpieczająca – wiąże się z zapewnieniem istnienia i działania systemu społecznego, ochroną funkcjonujących w nim wartości

Jednym z przykładów systemu społecznego w którym wykonywane są różne działania ludzi jest zakład pracy, rozumiany jako wyodrębniona jednostka org., która zatrudnia pracowników i funkcjonuje na zasadach określających jej powstanie i działanie.

Co Składa Się Na Organizację Formalną i Nieformalną Zakładu Pracy?
Organizacja formalna to działanie załogi zachowania się poszczególnych pracowników wyznaczone przez normy prawne.
Organizacja społeczna sytemu społecznego zakładu pracy jest zespołem funkcjonujących w zakładzie stosunków społecznych między pracownikami, wynikających z podziały pracy, różnic zawodowych, demograficznych i psychospołecznych ludzi.

Organizacja formalna jest wyznaczona w dużej mierze przez odpowiednie przepisy, to – działanie załogi i zachowanie się poszczególnych pracowników wyznaczone przez odpowiednie normy prawne. Wyraża pewien idealny i schematyczny model zachowania pracowników. Obojętne są natomiast cechy osobowości pracowników, powiązania rodzinne, towarzyskie i wygląd zewnętrzny. Na organizację formalną składają się :

Przepisy zewnętrzne – czyli przepisy prawne regulowane przez państwo, ustawy, konstytucja, także zarządzenie organów założycielskich. Normy te powinny być spójne i koherentne. Nierzadko wiele z tych przepisów jest chaotycznych i pogmatwanych i utrudniają sprawne funkcjonowanie zakładu pracy. Konieczne jest więc ciągłe ich porządkowanie.

Przepisy wewnętrzne – wydawane przez dyrekcję, samorząd załogi, radę nadzorczą. Zachowania pracowników regulują statut firmy, regulamin pracy, wewnętrzne przepisy bhp itp. Powinny być spójne i uporządkowane. Powinny jasno wyznaczać dopuszczalne i niedopuszczalne zachowania członków załogi. Zespół tych norm powinien wyznaczać wzór społeczny pracownika. Te normy mają często także charakter nieformalny – w postaci swoistego kodeksy postępowania pracowników.

Organizacja nieformalna – powstaja na podstawie norm nieformalnych. Mimo że nie znajdują odzwierciedlenia w przepisach, często są niezwykle trwałe i istotnie wpływają na atmosferę pracy, na kształtowanie się stosunku pracowników do pracy, zadowolenie i wydajność. Na ich bazie powstają więzi koleżeństwa, sympatii, wspólnych zainteresowań i interesów. Skracają kanały komunikacji. Ich istnienie wynika z natury człowieka (osobowość, nawyki). Mają wpływ zarówno pozytywny – lepsza wydajność i rozwiązywanie problemów, ale także negatywny – mogą prowadzić do spadku wydajności, do zawiązywania się grup dbających o swoje interesy, a nawet klik i szajek przestępczych.

Czym Jest Wzór Społeczno – Zawodowy

1) WZOR PRZECIETNEGO CZLONKA ZALOGI- który okresla minimum tych wartosci jakie pracownik powinien posiadac i minimum tych dzialan które powinien lub może realizowc w zakladzie. Czlonek zalogi spelniajacy minimum wymogow stawianych mu przez wzor przecietny nie zwraca na siebie uwagi ani dodatniej ani ujemnej.
2) WZOR IDEALNIE POZYTYWNY CZLONKA ZALOGI- wyroznia zespol norm okreslajacych właściwości jakie powinien posiadac i zachowan jakie powinien realizowac pracownik jeśli chce uzyskac ocene wyroznianego czlonka zalogi. Pracownik taki spotyka się z najwyzszym uznaniem i stawiany jest za przykład innym pracownikom.
3) WZOR NEGATYWNY PRACOWNIKA- obejmuje normy okreslajace jakich właściwości nie powinien posiadac i realizowac czlonek zakladu pracy jeśli nie chce w swiadomosci spolecznej pracownikow być oceniany ujemnie i spotykac się z sankcjami negatywnymi.

WYPELNIENIE TYCH WYMAGAN PRZEZ PRACOWNIKOW wykonywanie dzialan wyznaczonych przez normy wzoru spol-zawod. Stawia ich w konkretnych rolach zawodowych , na przykład roli mistrza, inzyniera, rolnika ,dyrektora.

WEDL. F.J. ROETHLISBERGERA WYROZNIA SIĘ NASTEPUJACE ROLE W ZAKLADZIE PRACY:
1) R. KIEROWNICZE- które dotycza odpowiedzialnosci za sprawne dzialanie zakl. Pracy
2) R. DOZORUJACE I KONTROLUJACE- wynikajace z nadzoru nad poszczegolnymi zespol. Pracown.
3) R. SPECJALISTOW – którzy wykonuja prace koncepcyjna , przeprowadzaja instruktaz fachowy oraz sprawuja kontrole nad produkcja
4) R. PRACOWNIKOW ADMINISTRACYJNYCH I POMOCNICZYCH- wykonujacych prace pomocnicze i przygotowawcze
5) R. PRACOWNIKOW PRODUKCYJNYCH – czyli robotnikow obslugujacych urzadzenia techniczne i wykonujacych prace uslugowe.
PELNIENIE ROLI ZAWODOWEJ WYNIKA MIEDZY INNYMI Z TEGO, ZE PRZEWAZNIE NIE OGRANICZA SIĘ ONA DO CZYNNOSCI O CHARAKTERZE RZECZOWO-TECHNICZNYM LECZ OBEJMUJE RÓWNIEŻ PEWNA SFERE SPOLECZNO-KULTUROWA- to znaczy ,ze pracownicy pelniacy dany zawod , role zawodowa maja swoja etyke zawodowa, wspolne zainteresowania, obyczaje, a nieraz podobny styl zycia.
JEDNAK ROLA ZAWODOWA aby stala się rzeczywista musi być przez pracownika swiadomie podjeta. Wymaga ona od niego przestrzegania odpowiednich norm zachowania się. Musi być podparta procesem wdrazania pracownika w nowe dla niego systemy wartosci i przeobrazen, ksztaltujace jego stosunek do pracownikow i zakladu pracy. Zespol wyspecjalizowanych , wzajemnie soba powiazanych logicznie i dopelniajacych się ROL powinien tworzyc harmonijnie calosc realizujaca skutecznie ZAMIERZONY CEL.

POZYCJE SPOLECZNE WIAZA SIĘ Z ZAWSZE Z PELNIENIEM OKRESLONEJ ROLI PRZEZ PRACOWNIKA I OKRESLAJA POZYCJE OZNACZAJACA UPRAWNIENIA PRACOWNIKA WYNIKAJACE Z ROLI.
W ZWIAZKU Z TYM Z HIERARCHIA ROL PRACOWNIKOW POWINNA BYĆ ZGODNA HIERARCHIA ICH POZYCJI – WŚRÓD TYCH POZYCJI MOŻNA WYMIENIC:

1) POZYCJE PRZYPISANA – wyznaczona w srodowisku pracy miejscem w hierarchicznym ukladzie stanowisk, z czym laczy się odpowiedni zakres wladzy, praw, przywilejow i funkcji , tj. prestizu zawodowego
2) POZYCJE OSIAGNIETA – wynikajaca z osobistego autorytetu jakim cieszy się dana osoba , jednostka zajmujaca okreslone stanowisko.
WIĘŹ SPOŁECZNA W ZAKŁADZIE PRACY-POJĘCIE, RODZAJE I ZNACZENIE.
W WYNIKU REALIZACJI OKRESLONYCH ROL I ZAJMOWANYCH POZYCJI ZAWODOWYCH , MIEDZY PRACOWNIKAMI POWSTAJA SWOISTE WIEZI SPOLECZNE TJ. ZWIAZKI I ZALEZNOSCI LACZACE LUDZI, WYRAZAJACE SIĘ W PRZYJMOWANIU PRZEZ NICH WSPOLNYCH LUB ODRZUCANIU KONKURENCYJNYCH DAZEN , ZAINTERESOWAN. LACZA ICH WIEZI :
RZECZOWE ( FORMALNE ) wystepujace na tle zaleznosci sluzbowych, podzialu pracy
OSOBISTE ( NIEFORMALNE ) wyrazajace się we wzajemnej znajomosci , sympatii, kolezenstwie
W PRAKTYCE TE 2 RODZAJE WIEZI WYSTEP. JEDNOCZESNIE ALE W ROZNYCH PROPORCJACH.

ELEMENTY TYCH WIEZI W ROZNEJ PROPORCJI PRZEJAWIAJA SIĘ TAKŻE W INNYCH WIEZIACH WEWNATRZZAKLADOWYCH TAKICH JAK:

1) WIĘŹ ZAWODU – która wyraza lacznosc pracownikow , o tym samym czy podobnym „fachu” , majacych z tego względu wspolne zainteresowania . Ten rodzaj wiezi ma przewaznie charakter rzeczowy , chociaz nie pozbawiony jest akcentow osobistych. Nieraz bowiem przydatnosc pracownika do tej samej grupy zawodowej może być dodatkowym zrodlem zadowolenia z pracy.

2) WIĘŹ ROBOTY – wiez laczaca pracownikow ze wzgl. Na wspolne czynnosci robocze. Laczy ona pracownikow pelniacych rozne funkcje w zakladzie pracy, nalezacych do roznych zawodow , lecz polaczonych przez wykonywanie wspolnej pracy. Wiez ta ma również charakter rzeczowy ale na jej tle dochodzi wspolpracujacymi pracownikami do zwiazkow nacechowanych sympatia lub antypatia

3) WIĘŹ KOLEZENSKA – powstaje przy wspolnej pracy i dotyczy nawiazywania kontaktow z innymi pracownikami. Może również wykraczac poza jej obreb. Często daje ona pracownikowi oparcie i swiadomosc , ze w niepewnych sytuacjach może liczyc na kolegow , znalezc u nich wsparcie i pomoc

4) WIĘŹ HIERARCHII – czyli zaleznosci sluzbowych , laczy kierownika z podleglymi mu wspolpracownikami na podstawie pionowej zaleznosci. Wiez ta ma przewaznie charakter rzeczowy.

5) WIĘŹ ZAKLADOWA – wyraza spojnosc wewnetrzna zalogi na podstawie przynaleznosci i przywiazania do zakladu pracy. Wyraza się w tzw. Patriotyzmie zakladowym , w stabilizacji pracownika. Zalezy od stazu pracy i tradycji zakladu.

6) WIĘŹ INSTYTUCJONALNA – laczaca poszczegolnych pracownikow z roznymi organizacjami i instytucjami zakladu nie zwiazanymi z bezposrednio z jego kierownictwem administracyjnym , na przykład ze zwiazkami zawodowymi

GRUPA – jest to scisle okreslona grupa ludzi , która posiada cel.

Cechy Grupy Społecznej:
1.) istnienie zbiorowosci trzyosobowej
2.) istnienie bezposredniej interakcji pomiedzy czlonkami grupy
3.) istnienie celu grupowego
4.) pełna akceptacja przynależności do grupy
5.) istnienie norm grupowych ( czasmi ustalone sa odgornie )
6.) istnienie wewnetrznej struktury grupowej
7.) wspolne wartosci
8.) trwala wiez spoleczna

ZNACZENIE GRUPY SPOLECZNEJ :
gr. Umozliwia realizowac cele , które niemozliwe sa do osiagniecia samodzielnie
gr. Jest zrodlem wiedzy i doswiadczenia
gr. Przekazuje swoim czlonkom wartosci, postawy , normy zycia w grupie ( pożądane i niepożądane )
gr. Jest zrodlem sily fizycznej i psychicznej
gr. Stwarza gwarancje bezpieczenstawa
gr. Stwarza mozliwosc rozwoju czlowieczenstwa

RODZAJE GRUP SPOLECZNYCH W ZAKLADZIE PRACY I ICH CHARAKTERYSTYKA.
Według kryterium liczby członków:
małe, każda grupa od 3 do kilkudziesięciu członków
duże, kilkadziesiąt osób do kilku milionów – np. wieś, powiat
wielkie, społeczność danego państwa, kontynentu, grupy państw, całego świata
Ze względu na sposób rekrutacji do grupy:
inklusywne – nie ma ściśle określonych wymogów przynależności do grupy
eksklusywne – grupa do której może należeć każdy z nas po spełnieniu ściśle określonych warunków
Ze względu na kryterium więzi grupowej:
polityczne
religijne (oparte na wspólnocie, wyznaniach religijnych)
ekonomiczne (oparte na wspólnocie interesów)
towarzysko zabawowe
Sposobu powoływania grupy:

Formalne – grupy celowe powołane do życia przez czynniki administracyjne
Nieformalne – grupy spontaniczne powstające i istniejące poza obowiązującymi schematami organizacyjnymi, grupy subkulturowe, grupy przestępcze

Trwałości więzi społecznej
trwałe (ciągłe)
krótkotrwałe (zespół zadaniowy usługowy, powołany na czas wykonania zadania)
nietrwałe – rozpadająca się w chwili tworzenia

[Czytaj Więcej …]

Zakres i Funkcje Socjologii Pracy.
Socjologia Pracy( Pojęcie ) – jest jednym z działów socjologii, specyficznym, zajmujacym się opisem i wyjaśnianiem zachowań społlecznych ludzi w procesie pracy , podczas produkcji dóbr i usług.

Socjologia Pracy ( Przedmiot ) – w szerszym tego słowa znaczeniu, zwiera socjologie przemysłu i obejmuje takie zakresy badan jak:

a) Społeczne uwarunkowania, motywy i skutki pracy w ogóle
b) Zakład pracy jako system społeczny, tzn. system grup i stosunków społecznych
c) Konflikty społeczne i zjawiska dezorganizujace zakład pracy i ich przezwyciężanie
d) Zakład pracy jako złozona czesc składowa życia ogólnospołecznego , bedąca systemem na przykład społeczności lokalnej czy badanej branży.

Socjologia Pracy – w wezszym znaczeniu okreslana jest jako dzial socjologii , który zajmuje się praca jako procesem spolecznym , wplywem warunkow spolecznych na motywy , przebieg, intensywnosc i wyniki pracy spoleczenstwa oraz badaniem skutkow , jakie praca wywoluje w strukturze , dzialania oraz rozwoju szerszych i wezszych zbiorowosci.
Bada przede wszystkim zaklad pracy jako miejsce, w którym procesowi pracy towarzysza rozmaite zjawiska spoleczne.
Zatem jej znajomość i stosowanie wyników jej badań może pozwolić na lepsze rozwiazywanie problemow zwiazanych z gospodarka zasobami ludzkimi – ale nie tylko.

Funkcje Socjologii Pracy:
a) poznawcza ( informacyjna ) – prowadzenie badania aby poznac rzeczywistosc, bada stan zycia spolecznego
b) wychowcza – stosunki miedzy grupami , co dzieje się w zakladzie , spoleczenstwie , pokazywanie norm, informacje wplywaja na nasze zachowania
c) inzynieri spolecznej– wplywanie na nasze dzialania ( np. strajk ) , dzialanie posluszne wedle woli osoby , która stosuje odpowiednie dzialania

Funkcje Badań Socjologii Pracy:

1) poznawcza :
– opisowa , jaki stan rzeczywistosci, stan istniejacy
– wyjasniajaca, dlaczego mamy konflikty, dlaczego przyczyny, dlaczego produkcja spadla ( wzgledy spoleczne ) skutki – – – – konfliktow( negatywne i pozytywne)

2) praktyczna ( badawcza ) :
– diagnoza, jaki stan
– prognostyczna, co będzie w przyszlosci
– socjotechniczna, wplywanie na dzialania spoleczne , podpowiadanie
– humanistyczna ( wychowawcza )

Czym Jest Praca w Ujęciu Socjologicznym?
Uzywajac okreslenia „praca” , należy pamietac , ze jest to nazwa wieloznaczna , uzywana w jezyku potocznym i w nauce w roznych znaczeniach:

– fizyki
– biologii
– prakseologii
– ekonomii

Praca w Ujęciu Socjologii– to kazda celowa czynność spolecznie uzyteczna lub spolecznie doniosla, zapewniajaca okreslona pozycje w spoleczenstwie. Oznacza to, ze nie kazda czynność jest praca w zanaczeniu socjologicznym, chociazby pociagala za soba znaczny wysilek fizyczny. Pozycja spoleczna to miejsce jakie każdy z nas zajmuje w strukturze spolecznej. Socjologowie analizuja prace, zwracajac uwage na nastepujace momenty: jako czynność spoleczna – praca jest czynnocia spoleczna, tzn. jej przygotowanie ( ustalenie celow, srodkow i metod wykonywania) oraz jej tok realizacji, chociazby nawet dotyczyly skrajnie indywidualnych potrzeb jednostki , wywieraja wplyw na dazenia, postawy interesy grup do których jednostka należy. Jako zaspokajanie potrzeb- jest prowadzona w celu ich zaspokajania ( biologicznych, ekonomicznych., kulturalnych ) lecz potrzeby te okreslane sa przez strukture i kulture grup do których jednostka należy Jako wyznaczona struktura grupy- zarówno srodki realizacji celow pracy , jak i metody poslugiwania się nimi , niezaleznie od rodzaju potrzeb jakie maja zaspokoic , sa wyznaczone przez strukture i kulture grup do których jednostka należy Jako wymog wspolpracy- niezbedna do realizacji wiekszosci wykonywanych zadan jest wspolpraca wielu jednostek i grup rozproszonych w czasie i przestrzeni – planowa wspolpraca, koordynacj wysilkow i kierowania przebiegiem ich czynnosci.

Metody Badań:
Do najczesciej stosowanych metod badania socjologii pracy zaliczamy:
– obserwacje
– wywiad
– ankiete
– pomiar socjometryczny
– testy
– metody mieszane i posrednie

Etapy Postępowania Badawczego:
Socjologia pracy opiera się na badaniach typu socjopsychologicznego. Badania tego typy sa procesem zlozonym, na który sklada się wiele czynnosci badawczych.

Religia jest zjawiskiem niezwykle istotnym, nieodłącznym dla ludzkiego życia. Jest także zjawiskiem powszechnym w każdej kulturze. Nie istotne, na jakiej szerokości geograficznej znajdziemy się, wszędzie ujawniają się nam jakieś znane mniej lub bardziej elementy kultu religijnego. Nigdy i nigdzie nie istniało społeczeństwo bez religii. Zjawiskiem nierozerwalnym związanym z religią jest kult, religijność. Życie religijne ujawnia się szczególnie w sakramentach, nabożeństwach, nauczaniu, organizacjach, trosce o miejsca kultu, a także kontaktach z innymi wyznaniami. W socjologii przez religijność rozumie się funkcjonowanie religii w postępowaniu jednostki lub też w życiu społecznym. Wyróżnia się za Józefem Tischnerem trzy rodzaje religijności, będące wynikiem szczególnych historycznych uwarunkowań naszego społeczeństwa:

1. Wiara o charakterze neomanichejskim – istnieje żywa świadomość potęgi zła, (co ucieleśniał na przykład komunizm) oraz idea dobrego Boga

2. Wiara uspołeczniona – jej istotą jest społeczne funkcjonowanie religii, celem jest budowanie świata sprawiedliwości i dobrobytu

3. Wiara autentyczna – istnieje oparcie w źródłach ewangelicznych, generalne zasady moralne: solidarność i zwycięstwo dobra nad złem.

Trudno jednak o jednomyślność w wyjaśnianiu zjawisk ze sfery religii. Część teorii utożsamia religijność z religią; głównie tam, gdzie ta ostatnia pojmowana jest jako forma przeżycia lub doświadczenia psychicznego. Religijność polskiego społeczeństwa jest nieustannym tematem przemyśleń i prac naukowców dziedzin zarówno teologicznych jak i społecznych. Bardzo często bywa tak, iż zwraca się szczególną uwagę na charakter naszej polskiej religijności. Podkreśla się fakt, iż Polacy deklarują się często jako osoby głęboko wierzące – jednakże nie ma to zazwyczaj odzwierciedlenia w codziennym życiu. Socjologowie często podkreślają społeczno-kulturowy charakter polskiej religijności. Powszechność wierzeń i praktyk religijnych usprawiedliwiała twierdzenie, że religia jest dla Polaków wartością wspólną, odświętną, zewnętrzną – nie zaś wartością, przeżywaną, osobistą. Faktem jest to, że bycie katolikiem było swoista norma kulturową.
W latach PRL-u Kościół katolicki występował przede wszystkim w roli jednej z głównych instytucji wspierających demokratyczne przemiany w naszym kraju. Swoim działaniem obejmował wtedy bardzo szeroką rzeszę społeczności, oraz prawie wszystkie wymiary życia społecznego. Wystarczy wspomnieć chociażby Kardynała Wyszyńskiego, który organizował życie duchowe narodu polskiego i wzywał do odnowy duchowej. W sierpniu 1956 roku udało mu się zebrać rzeszę wiernych, którzy złożyli Jasnogórskie Śluby Narodu. Kardynał Wyszyński przyczynił się do wyboru Karola Wojtyły na papieża. Aż do swojej śmierci był mediatorem między władzami, a „Solidarnością”. Rola Kościoła w Polsce wzrosła w roku 1979, kiedy to Polaka wybrano na papieża. Naród znalazł pocieszenie, ukojenie i nową siłę do walki ze złem, utożsamianym z systemem socjalistycznym. Tak wielu z nas pamięta to, co się działa w Warszawie, w Polsce, kiedy władze ogłosiły wiadomość o śmierci księdza Jerzego Popiełuszki. Kościół tamtych czasów był nadzieją dla Polaków. Była to instytucja, która pozwalała poczuć, choć przez chwilę bezpieczeństwo i spokój. Władze kościelne były idolem Polaków.
Po 1989 roku Kościół był już siłą o bardzo dużym znaczeniu politycznym i społecznym. Władze kościelne uczestniczyły w obradach Okrągłego Stołu. Niejednokrotnie posądzano Kościół o próby pokątnego zdobywania władzy, o manipulacje polityczne i współdziałanie z „nieczystymi siłami” politycznymi. W związku z tym jego popularność zaczęła drastycznie spadać, aż do wyborów w 1993 roku.

Objawy niechęci wrogości straszenie klerykalizmem i państwem wyznaniowym zwłaszcza w okresie kampanii wyborczych stało się w ostatniej dekadzie minionego wieku nowym doświadczeniem zarówno dla wiernych jak i dla Kościoła. Mówi się nawet o tym, że nauczanie religii w szkołach oddala przygotowanie Polaków do demokracji, jest bariera dla transformacji cywilizacyjnej. Wraz ze zmianami i nową jakością życia społecznego pojawiły się oskarżenia w kierunku księży, Kościoła – mówi się o konsumpcjonizmie Kościoła. Praktycznie każdy wierny narzeka na przedmiotowy stosunek duchowieństwa do członków parafii. Narzeka się także na liczbę budowanych świątyń, nieadekwatną do liczby mieszkańców miasta czy osiedla.

Jak podają źródła, przed I wojną światową odprawiano jedną mszę dziennie. Od końca II wojny światowej liczba ta wzrosła do siedmiu, wprowadzono msze popołudniowe. Od 1989 roku zauważa się spadek uczestnictwa wiernych w niedzielnych mszach. Nabożeństwa parafialne takie jak odpust zaczynają przechodzić do historii. Jeszcze na wsiach można uczestniczyć w tego typu uroczystościach. W miastach są one odprawiane, ale raczej jako uroczystości instytucjonalne.
Wszelkiego rodzaju kazania zmieniają swoja formę. Wierni narzekają na zbyt upolitycznione homilie, na przepych w Kościołach, które są budowane niejednokrotnie za ostatnie pieniądze parafian. Nauki Kościoła co raz rzadziej są przekazywane w domach. Jednym z niewielu miejsc gdzie młodzież i dzieci uczą się Boga jest szkolna lekcja religii, której jakość i częstotliwość także pozostawia wiele do życzenia.

Te zmiany w stosunku do Kościoła pociągają za sobą zmiany w religijności Polaków. Wraz z demokracją i pluralizmem zaznacza się wyraźnie spadek uczestnictwa Polaków w nabożeństwach, spada zaufanie dla Kościoła i jego instytucji.
Badania nad religijnością w Polsce, głównie socjologiczne i psychologiczne prowadzone przez ośrodki zarówno kościelne jak i świeckie skierowane są głownie w klasyfikację stosunku człowieka do wiary, religii, duchowieństwa, Kościoła. W ciągu półwiecza komunizmu przeprowadzono niezliczoną ilość badań na ten temat, ostatnie lata zmieniły jednak stosunek Polaków do Kościoła.

Ogólne ustalenia mówią o tym, iż poziom religijności zależny jest od struktury demograficznej. Kobiety, dzieci i ludzie starsi są znacznie bardziej religijni niż mężczyźni i młodzież w wieku 25-35 lat. Religijność zależy też od poziomu wykształcenia. Im wyższe wykształcenie, tym mniejszy wskaźnik religijności. Różnice widać nawet na kierunkach podejmowanych studiów. Bardziej religijni są studenci kierunków przyrodniczych, technicznych. Humaniści wyraźnie rzadziej uczestniczą w życiu religijnym. Religijność zależy także od statusu majątkowego – ludzie zamożniejsi rzadziej zajmują się duchową stroną swego życia. Ci biedniejsi znajdują w religii opokę, nadzieję. Poziom religijności zależy również od miejsca zamieszkania – maleje wraz ze wzrostem liczebności skupisk ludzkich. W wielkich miastach ludzie mają bardziej krytyczny stosunek do instytucji kościelnych, rzadziej uczestniczą w nabożeństwach. Często obserwuje się w miastach tak zwana religijność świąteczną. Przykładem może być uczestnictwo mieszkańców w procesji Bożego Ciała. Dla wielu wiernych jest to okazja do spotkania znajomych, rodzinny spacer itp.

[Czytaj Więcej …]

Określenie kultury masowej.

Kultura masowa narodziła się jako produkt wtórny rewolucji przemysłowej wraz z industrializmem i urbanizacją. Pojęcie kultury masowej odnosi się do zjawisk współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł oraz do jednolitych form zabawowej, rozrywkowej działalności wielkich mas ludzkich. Przedmiotem dotychczasowych badań nad KM są zjawiska intelektualnej, estetycznej i ludyczno-rekreacyjnej działalności ludzkiej związane z oddziaływaniem i treściami rozpowszechnianymi przez środki masowego przekazu. Poprzez środki masowego przekazu realizują się dwa kryteria charakteryzujące KM: kryterium ilości i standaryzacji. Kryteria te są ze sobą powiązane, gdyż masowe przekazywanie zakłada jednolitość, standaryzację przedmiotu. Publiczność KM charakteryzuje się rozproszeniem przestrzennym; jest to publiczność pośrednia, kształtująca się w wyniku działania prasy, radia i telewizji, a nie w wyniku fizycznego zbliżenia. Realizacja kryteriów standaryzacji i ilości wymaga spełnienia zasadniczego warunku szybkiej komunikacji o szerokim zasięgu. Warunek ten spełniają zarówno techniczne środki komunikacji: kolej, samolot, samochód jak też urządzenia do komunikowania symbolicznego: druk , radio, tv. Symboliczne treści przekazywane współcześnie licznej i rozproszonej przestrzennie publiczności, muszą być odpowiednio zwielokrotnione. Odbywa się to na dwa sposoby: przez liczne odbitki i kopie oraz przez urządzenia techniczne umożliwiające odbiór tego samego dźwięku i obrazu w różnych miejscach. Społeczne warunki rozwoju KM:

– zurbanizowanie społeczeństwa (dominacja wielkich ośrodków miejskich w życiu całego kraju). Uprzemysłowienie stanowi warunek ilościowego wzrostu społeczeństwa.

– Rozwój techniki (Masowa produkcja)

– Ukształtowanie się typu „masowego odbiorcy”, którego kwalifikacje są w pewnym zakresie standaryzowane (By drukować milionowy dziennik potrzeba milionów ludzi umiejących czytać)

– Zapewnienie szerokim masom czasu wolnego od pracy, który można poświęcić na korzystanie z dóbr kultury symbolicznej.

W społeczeństwie masowym środki masowego komunikowania odgrywają zasadniczą rolę w procesie porozumienia , zespolenia i uniformizacji społeczeństwa.

Krytyka koncepcji masowego społeczeństwa

Rodzina nowoczesna stanowi istotny czynnik pośredniczący między jednostką a społeczeństwem jako całością. Treści przekazywane przez środki masowego komunikowania często docierają nie do osamotnionej jednostki, lecz do grupy rodzinnej pełniącej funkcję regulatora przy korzystaniu z telewizora czy radia. Podobną rolę spełnia inna mała grupa: grupa rówieśników o charakterze zabawowym. Normy i kryteria ocen przyjęte w tej grupie decydują często o aspiracjach i partycypacji kulturalnej ich uczestników, ich społeczno-politycznej postawie i reakcjach. Małe grupy działają w dwie strony: z jednej strony selekcjonują wpływy z zewnątrz, a z drugiej formuje i reguluje reakcje wybiegające na zewnątrz. Do tych grup zaliczają się także grupy oparte na wspólnej pracy zawodowej. Istotnym czynnikiem powodującym grupowanie się ludzi jest sąsiedztwo. Tworzenie dobrowolnych stowarzyszeń społecznych i kulturalnych uważa się w wielkomiejskich społecznościach za właściwy środek przeciwdziałania atomizującym tendencjom życia miejskiego.

Potężne narzędzie unifikacji stanowią masowe środki komunikowania. Masom ludzkim zapewniają one jedność wzorów i norm społecznych , wspólność wiedzy i emocjonalnych przeżyć. Jednostkom zapewniają możność porozumienia się z szerszym środowiskiem , ułatwiają osobiste przystosowanie oraz identyfikację z grupą. Radio, prasa i film są istotnymi czynnikami kształtowania wyobrażeń zbiorowych tak waznych dla zapewnienia względnej jedności psychicznej każdego społeczeństwa.

[Czytaj Więcej …]